İMAR MEVZUATIMIZ GELECEĞİN KENTLERİNE UYGUN MU?

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, Türkiye’deki yapılaşmayı düzenleyen önemli bir mevzuat olsa da bazı eksiklikler barındırıyor. Diğer ülkelerin imar yönetmeliklerinde bulunan ve Türkiye'deki yönetmeliği daha iyi hale getirebilecek bazı konular şunlar:

1. Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğindeki Eksikler

Esneklik Eksikliği: Yönetmelik, bölgesel farklılıkları yeterince gözetmiyor. Tüm şehirlerde aynı kurallar geçerli olduğundan, bölgesel ihtiyaçlara özel esnek uygulamalar sınırlı.

Kentsel Tasarım Standartları: İmar planlarında estetik, yeşil alan bütünlüğü, cephe düzenlemeleri gibi tasarım kriterleri net değil.

Sürdürülebilirlik Yetersizliği: Yönetmelikte enerji verimliliği, su yönetimi, karbon ayak izi gibi çevreci düzenlemeler gelişmiş ülkeler kadar detaylı değil.

Sosyal Konut ve Ulaşılabilirlik: Düşük gelirli gruplar için zorunlu sosyal konut üretimi ve yaşlılar/engelliler için erişilebilirlik standartları daha güçlü olmalı.

Yoğunluk ve Kat Sınırlamaları: Yoğunluğun dengeli dağılımı için daha bütüncül ve akıllı planlama araçları eksik.

2. Diğer Ülkelerin İmar Düzenlemeleri

Avrupa Ülkeleri (Özellikle Almanya, Hollanda, Danimarka)

✅ Yeşil Alana ve Bisiklet Yollarına Öncelik:

Almanya ve Hollanda’da imar yönetmelikleri, kişi başına düşen yeşil alan ve bisiklet yolları konusunda net kriterler içeriyor. Türkiye’de bu zorunluluklar genellikle imar planlarında esnek bırakılıyor.

✅ Karışık Kullanım Planlaması:

Avrupa’da konut, ticaret, kamusal alanlar ve yeşil alanlar dengeli şekilde dağıtılıyor. Türkiye’de ise imar planlarında tek fonksiyonlu bölgeler (sadece konut ya da sadece sanayi gibi) hâlâ baskın.

✅ Enerji Verimliliği ve Pasif Tasarım Zorunluluğu:

Danimarka gibi ülkelerde yeni binaların enerji tüketim seviyeleri ve malzeme seçimi sıkı kurallara bağlı. Türkiye'de enerji verimliliği düzenlemeleri yetersiz ve denetimler zayıf.

ABD ve Kanada

✅ Toplu Taşıma Odaklı Planlama (Transit-Oriented Development - TOD):

ABD'nin bazı eyaletlerinde ve Kanada'da imar düzenlemeleri, metro ve toplu taşıma aksları etrafında yoğunluk artırma prensibine dayanıyor. Türkiye’de toplu taşıma ve kentsel yoğunluk ilişkisi daha iyi kurgulanabilir.

✅ Yaya Dostu Şehircilik:

Özellikle Portland gibi şehirlerde yaya öncelikli imar planlamaları var. Türkiye’de birçok bölgede hâlâ araç odaklı imar planları yapılıyor.

✅ Zemin Kat Ticaret Zorunluluğu:

ABD’nin bazı şehirlerinde belirli caddelerde konut projelerinde zemin katta ticari alan ayrılması zorunlu. Türkiye’de bu daha çok yatırımcı kararına bırakılıyor.

Japonya

✅ Yoğunluk Esnekliği:

Japonya'da imar yasaları, her bölgenin dinamiklerine göre yoğunluğu artırmaya veya azaltmaya izin veriyor. Türkiye’de kat yüksekliği ve yoğunluk katı kurallara bağlı.

✅ Deprem Odaklı Yönetmelik:

Türkiye’de deprem yönetmelikleri var, ancak Japonya gibi mikro bölgeleme analizlerine dayalı olarak yapılaşma belirlenmiyor.

✅ Modüler ve Esnek Yapılar:

Japonya’da binaların kolayca dönüştürülebilmesi teşvik edilirken, Türkiye’de katı tip projeler baskın.

3. Türkiye'de Neler Geliştirilebilir?

Bölgesel Esneklik Artırılmalı: Doğu Anadolu’daki bir şehirle İstanbul’un aynı imar kurallarına tabi olması yerine, bölgesel ihtiyaçlara göre şekillenebilen bir yönetmelik oluşturulmalı.

Sürdürülebilirlik Öncelikli Olmalı: Avrupa’daki gibi enerji verimliliği ve yeşil bina zorunlulukları yönetmeliğe eklenmeli.

Toplu Taşıma Entegrasyonu Güçlendirilmeli: ABD ve Kanada’daki TOD prensipleri örnek alınarak toplu taşıma ile imar ilişkisi daha sıkı bağlanmalı.

Sosyal Konut Politikaları Güçlendirilmeli: Avrupa’daki gibi özel projelerde belirli bir oranın sosyal konut olması zorunlu tutulmalı.

Deprem Odaklı Planlama Detaylandırılmalı: Japonya örneğinde olduğu gibi mikro bölgeleme analizleri ve yapı malzemesi denetimleri sıkılaştırılmalı.

Bunları uygulayabilirsek Türkiye'de çok daha yaşanabilir, sürdürülebilir ve ekonomik açıdan dengeli şehirler oluşturulabilir.